روشهای تعیین امتداد شمال جغرافیایی با آسمان شب و روز و...

مفاهیم نقشه برداری معرفی امتدادها و تعیین آنها  و سیستم های مختصاتیمحمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

مقدمه:

در این مبحث سعی شده است ضمن رعایت سادگی مطالب، با استفاده از تعداد زیادی تصویر درک و فهم مطلب آسان گردد.

آموزش های مفید نقشه برداری را در اینستاگرام از دست ندهید درصورت عدم اتصال VPN را غیر فعال کنید.

 

اساس کار نقشه برداری چه در گذشته و چه امروز آدرس دهی یک نقطه می باشد

 

 

دستگاه مختصات جغرافیایی یک دستگاه مختصات است که با آن می‌توان مکان هر نقطه‌ای بر روی زمین را توسط چند عدد مشخص کرد. مختصات معمولاً طوری انتخاب می‌شوند که یک عدد مکان عمودی یا ارتفاع نقطه مورد نظر را بیان کند (h یا Z)و دو عدد هم مکان افقی را مشخص کنند. (X,Y)یک انتخاب معمول برای دستگاه مختصات، دستگاهی دارای ارتفاع، طول وعرض جغرافیایی است.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

طول و عرض جغرافیایی

 

 

 

 

 

عرض جغرافیایی (φ)
و طول جغرافیایی (λ)

 

 

 

اگر نمودار محور Y و X  را در نظر بگیرید محور Y ها عرض و همواره شمال شبکه یا نقشه را نشان می دهند و محور Xها طول و همواره شرقی و غربی را نشان می دهند .

 

 

 در مورد طول و عرض جغرافیایی نیز همین موضوع صدق می کند .محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

نصف النهارات که از قطب جنوب تا قطب شمال کشیده می شوند عرض جغرافیایی و با علامت (φ) نشان می دهند.

 

 

استوا و مدارهای به موازات استوا طول جغرافیایی و با علامت (λ) نشان می دهند

 

 

اینجا توجه داشته باشید

 

 

طول جغرافیایی فاصله بین نصف النهارات است یعنی در موازات مدار استوا یا (در موازات مدارهای شمالی جنوبی)

 

 

عرض جغرافیایی فاصله بین مدارهای شمالی جنوبی است یعنی در موازات نصف النهارات

 

 

شکل  به خوبی گویای مطلب فوق است.

 

اکوادور خط استوا مرز بین نیم کره شمالی و جنوبی

 

 

 

 

 

 

تقسیم بندی طول جغرافیایی (λ)   النهار مبدا (گرینویچ) صفر درجه است به سمت شرق 180 درجه شرقی 180E  تقسیم شده است

 

 

به سمت غرب 180 درجه غربی  180W تقسیم شده است.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

تقسیم بندی عرض جغرافیایی (φ) خط استوا را صفر درجه است تا قطب شمال 90 درجه شمالی 90N

 

 

تقسیم شده است

 

 

تا قطب جنوب 90 درجه جنوبی 90S  تقسیم بندی انجام شده است.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

نصف النهارها تشکیل شده اند از نیم دایره های بزرگی که نیمی در این سوی زمین و نیمی در آن سوی زمین هستند و در قطب ها تمام نیم دایره ها به هم متصل شده اند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

مدارها که بزرگترین طول را مدار استوا دارد به سمت قطب ها کوچک و کوچکتر می شوند و در قطب ها به طول صفر متر می رسند.

 

 

 

 

 

امتداد:

 

 

منظور از امتداد چنین است دو نقطه A  و B  را درنظر بگیرید وقتی روی نقطه  A بایستیم و به نقطه B  اشاره کنیم در واقع یک امتداد را مشخص نموده ایم و به آن امتداد AB  می گویند اما اگر بلعکس روی نقطه  B  ناظر نقطه  A  باشیم  آنرا امتداد  BA  می گویند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

امتدادمبنا:

 

 

برای انجام محاسبات در نقشه برداری علاوه بر امتداد AB نیاز به یک امتداد مبنا داریم که زاویه بین امتداد AB و مبنا را مشخص کنیم و با انجام محاسبات لازم موقعیت دوربین ودر نهایت موقعیت  اجسام و مکانها را برای درج در نقشه و یا پیاده نمودن نقشه مشخص کنیم.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

این مبنا می تواند یک مبنا اختیاری باشد مثلا از نقطه A  به سمت یک دکل در دوردست را امتداد مبنا قرارداده

 

 

اما این یک مبنای اساسی و عمومی نیست بنابراین نیاز به یک مبنای جهانی داریم و آن مبنا می تواند

 

 

امتدادهای زیر باشد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

شمال جغرافیایی :

 

 

هر نقطه روی زمین را در نظر بگیریم داری یک نصف النهار می باشد ، نصف النهار امتدادی است که از مرکز قطب شمال به مرکز قطب جنوب کشیده شده است این امتداد همواره جهت جنوب  به شمال  را در یک نقطه یا منطقه نشان می دهد .محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

در شکل سمت راست زیر امتداد نصف النهارات ازجنوب تا شمال کشیده شده است که طول جغرافیایی می باشد . فواصل بین هر مدار عرض جغرافیایی می باشد.(شرق وغرب)

 

 

در شکل سمت چپ زیر امتداد مدارهای به موازات استوا کشیده شده است که عرض جغرافیایی می باشد ، فواصل بین هر مدار طول جغرافیایی می باشد.(شمال و جنوب)

 

 

در شکل فوق نشان می دهد هر نقطه دارای یک طول و یک عرض جغرافیایی است

 

 

اما چگونه می توان این امتداد را یافت شما الان سر زمین هستید تشخیص این امتداد برای شما چگونه است

 

 

روشهای تشخیص شمال جغرافیایی :

 

 

روشهای زیادی برای تشخیص شمال جغرافیایی وجود دارد که من به مهمترین آنها که از دقت خوب تا نسبی برخوردارند می پردازم

 

 

 

 

 

قطب نما :

 

 

تصور نکنید یک قطب نما شمال جغرافیایی را نشان می دهد بلکه شمال مغناطیسی را نشان می دهد و این دو نسبت به هم دارای زاویه انحرافی می باشد که در همین مطلب توضیح داده خواهد شد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

دقیق ترین روش تشخیص شمال جغرافیایی قطب نمای ژیروسکوپی می باشد این قطب نما جدای از قطب نمای معمولی است

 

 

روش دیگر قطب نما است : قطب نما شمال مغناطیسی زمین را نشان می دهد بین شمال مغناطیسی زمین و شمال جغرافیایی زمین زاویه ای وجود دارد که مقدار آن بسته به زمان و مکان متفاوت است .محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

قطب نمای ژِروسکوپیک:

 

 

                                

 

 

 

تا سال 1910 که قطب نمای ژیروسکوپی اختراع نشده بود، ژیروسکوپ هیچ گونه استفاده عملی نداشت، در قطب نمای ژیروسکوپی محور دوران ژیروسکوپ همواره متوجه امتداد جهت شمال حقیقی است و برای هدایت کشتی بکار می‌رود، اینگونه قطب نما بر قطب نماهای عادی این مزیت را دارا می‌باشد که اولا تحت تأثیر خاصیت مغناطیسی زمین قرار نمی‌گیرد و ثانیا شمال حقیقی را نشان می‌دهد، نه شمال مغناطیس را و علاوه بر آن این دستگاه سکان کشتی را در امتداد لازم نگه می‌دارد و خیلی بهتر از انسان کشتی را هدایت می‌کند. برخی کشتیها اسباب دیگری که باز به کمک ژیروسکوپ کار می‌کنند دارند و کشتی را از واژگون شدن حفظ می‌کنند، در کل حساس بودن و دقیق بودن ژیروسکوپ ، آن را به وسیله‌ای بسیار مهم مبدل ساخته ، طوری که حرکات غیر منظم را به سهولت درک می‌کند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

ساخت قطب نما هنگام ضرورت:

 

 

اگر قطب نما نداشتید یک میخ یا سیم فلزی و یا یک سنجاق به طور اتفاقی به همراه داشتید را داخل موهای سر خود آنقدر بکشید تا خاصیت مغناطیسی به خود بگیرد آنگاه یک ظرف آب کنید و داخل ظرف یک برگ درخت یا یک پوسته نازک چوب بگذارید و سنجاق را روی آن قرار دهید بدین گونه سنجاق مثل آهن ربا عمل می کند و مجموعه حکم قطب نما را دارد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

تشخیص  شمال جغرافیایی در شب:

 

 

خاطره ای آموزنده :

 

 

 هنوز از دوران کودکی بیاد دارم پدرم یک کشاورز بود ایشان  هیچگاه نیاز به ساعت نداشت هر زمان از شبانه روز که ازایشان ساعت را می پرسیدم اگر شب بود با استفاده از ستاره ها زمان را با 10 دقیقه اختلاف می گفتند و اگر روز بود با توجه به خورشید و سایه زمان را بین 10 تا 20 دقیقه اختلاف تخمین می زدند  اما من ساعت مچی داشتم احساس نیاز به ساعت ایشان پیدا نمی کردم همچنین اوقات شرعی را برای نماز خواندن اول وقت بدون ساعت تشخیص می دادند و هیچگاه از ساعت برای خواندن نماز صبح استفاده نمی کردند وقتی در بیابان بودند با اعتماد کامل نماز صبح را اول وقت می خواندند .محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

ایشان ستاره های بیشماری در آسمان شب را می شناختند 

برجهای دوازده گانه که در آسمان به صورت صور فلکی (چندین ستاره)رخنمون می شدند را به خوبی می شناختند .

مثل : حمل، ثور، جوزا، سرطان،اسد،سنبله،میزان ، عقرب  ، قوس و...

 حیف شد که این ستاره شناسی را که نسل به نسل از پدرانشان آموخته بودند توسط سهل انگاری ما  به فراموشی سپرده شد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

اما گاها شب ها به آسمان خیره می شدند و با اشتیاق زیاد برایم توضیح می دادند که این ستاره چیه و آن چیه ، ستاره سهیل کدام است و چه وقت از سال میشه اون رو دید یا ستاره شباهنگ یا  خنک (کاروان کش  که به عربی شعرای یمانی است و به انگلیسی سیروس Sirius  یا همون ستاره خنک که ما جنوبی ها می گوییم طلوع این ستاره  که یکی از درخشان ترین ستاره های آسمان شب است در سپیده دم روز 15 مرداد اتفاق می افتد و نشانه شکستن تب گرما است این ستاره در شبهای پاییز و زمستان مهمان آسمان شب است.) کدام است و خلاصه دب اکبر و دب اصغر چیست ، شب ها چطور جهت یابی کنید و...محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

تشخیص شمال جغرافیایی با استفاده از ستاره قطبی :

 

 

ستاره قطبی:

 

 

       

    

ستاره قطبی(Polaris)  یکی از ستاره های پر نور در آسمان است که 5.4 برابر خورشید وبه فاصله 425 سال نوری از خورشید است و این ستاره جزء ستاره انتهایی دب اصغر می باشد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

جالب است بدانید

 

 

این ستاره درست در امتداد محور چرخشی جنوب به شمال زمین با زاویه انحراف 0.7 درجه  قرار گرفته است به طوری که اگر در قطب شمال به آن نگاه کنید درست بالای سرتان است و در استوا درست در افق پیداست و در هر نقطه از نیمکره شمالی که یک دست خود را به سمت ستاره قطبی  بگیرید و دست دیگر را در رستای افق زمین بگیرید  زاویه بین دو دست ما درست برابر با عرض جغرافیایی آن نقطه است مثلا اگر شما در شیراز هستید با توجه به عرض جغرافیایی شیراز که حدود 29.39 است پس زاویه بین دو دست شما حدود 29.39
خواهد شد. محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی) 

 

 

       

راههای تشخیص ستاره قطبی:

 

 

الف: استفاده از صور فلکی خرس بزرگ در آسمان شب

 

 

صور فلکی  خرس بزرگ در عربی «دُبّ اکبر»، در انگلیسی Big dipper نامیده می‌شود.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

اگر خرس بزرگ یا هفت برادران را در شب ببینید که شامل 7 ستاره  است و نشانه آن به شکل یک ملاغه است دو ستاره انتها که ملاغه را تشکیل داده است را اندازه 5 برابر فاصله آن دو ستاره در همان راستا  ادامه دهید به ستاره قطبی خواهید رسید

 

 

ب: استفاده از صور فلکی ذات الکرسی در آسمان شب

 

 

همچنین صور فلکی ذات الکرسی که به شکل w  است و شامل 5 ستاره است اگر ستاره وسطی را در امتداد  دبلیو به اندازه 5 برابر فاصله با یکی از دو ستاره کناری ادامه دهید به ستاره قطبی می رسید.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

پ: استفاده از صور فلکی خرس کوچک در آسمان شب

 

 

انتهای دب اصغر نیز به ستاره قطبی ختم می شود

 

 

قابل توجه اینکه ستاره قطبی با  دب اکبر و ذات الکرسی در تمام طول سال در شب های صاف قابل رویت هستند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 شکل زیر موقعیت ستاره قطبی نسبت به دب اکبر را در چهار فصل بهارSpring  ، تابستان Summer  ، پاییز Fall  و زمستان Winter   نشان داده می شود.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

ماه:

 

 

حرکت ظاهری ماه از مشرق به مغرب است

 

 

در نیمه اول ماه قمری سمت تحدب ماه مثل نوک پیکان جهت غرب را نشان می دهد و در اواسط ماه قرص ماه کامل می شود و نیمه دوم ما ه تحدب سمت شرق را نشان می دهد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

نکته : این روش تشخیص تقریبی، است

 

 

 

 

تشخیص شمال جغرافیایی در روز:

 

 

خورشید:

 

 

فقط اول بهار و اول پاییز خورشید از مشرق طلوع و در مغرب غروب می کند و مابقی سال نسبت به شرق و غرب با زاویه غیر قابل چشم پوشی است.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

 

   

ساعت:

 

 

در این روش عقربه ساعت شمار را سمت خورشید بگیرید و نیمساز(نیم ساز کوچک نه بزرگ) این عقربه با ساعت 12 سمت جنوب را نشان می دهد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

نکته 1: اینکه در بهار و تابستان ساعت یک ساعت به جلو کشیده می شود قبول نیست یا بجای 12 نیمساز با 1 را ملاک بگیرید

 

 

نکته 2: اگر ساعت عقربه دار ندارید اما زمان دقیق را تشخیص می دهید روی کاغذ یک دایره بکشید و ...

 

 

نکته 3: هر چه به ظهر نزدیک تر باشد از دقت بالاتری برخوردار است.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

 

        

دایره مدرج 24 قسمتی :

 

 

بهترین حالت این است که یک دایره ترسیم کنیم و آنرا به 24 قسمت مساوی شبیه ساعت تقسیم کنیم آنگاه با توجه به ساعت از روز عقربه ساعت شمار را بکشیم و آن را در امتداد خورشید قرار دهیم بنا براین در هر ساعت از روز عدد 12 جنوب را نشان می دهد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

سایه :

 

 

در هنگام ظهر شرعی  امتداد سایه هر شی  عمودی به سمت شمال است

 

 

 

 

 

ابتدا یک چوب به شکل عمودی روی زمین قراردهید و نوک سایه را علامت گذاری نمایید سپس 15 تا 20 دقیقه بعد نوک سایه جدید را علامت گذاری کنید حال این دو را به هم وصل کنید  و عمودی براین امتداد رسم کنید در راستای سایه این امتداد ترسیم شده جهت شمال را نشان خواهد داد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

    

 

 

 

 

روش های تشخیص تقریبی جهت های  دیگری برای تشخیص شمال وجود دارد از جمله می گویند برخی از گونه مورچه ها بیشتر خاک لانه شان را سمت شرق  می ریزندو همچنین سوراخ لانه شان مایل به شمال است  یا صخره ها و تنه درختان و صخره ها در سمت شمال آنها جلبکی می باشد یا برخی قله های برفی سمت شمال برف بیشتری ذخیره نموده اند و اگر درختی را برش دهید حلقه های سمت شمال نزدیک تر به هم هستند تا سمت جنوب، همچنین قبرستان مسلمانان و...محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

  

 

 

 

 

 

شکل زیر چگونگی تقسم نصف النهارات را مشخص کرده از نصف النهار مبدا به غرب 180 درجه و از نصف النهار مبدا به شرق نیز 180 درجه تقسیم بندی صورت گرفته به طوری که از هر طرف 180 نصف النهار مقابل نصف النهار مبدا می باشد

 

 

شکل زیر : قطب شمال جغرافیایی محلی است که محور چرخش زمین از آن عبور می کند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

 

شمال مغناطیسی:

 

 

قبل از تعریف

 

 

 مطابق دو شکل زیر می بینید که محور مغناطیسی زمین با محور جغرافیایی زمین متفاوت است.

 

 

 

 

 

   

 

 

تعریف شمال مغناطیسی زمین:

 

 

از چرخش زمین به دور خود یک نیروی جاذبه مغناطیسی به وجود می آید که در قطب شمال متمرکز می شود و نوک عقربه قطب نما را به طرف خود جذب می کند. به عبارتی امتدادی را که عقربه قطب نما نشان می دهد شمال مغناطیسی نام دارد و با علامت نیم فلش یا حروف M . N  یعنی  شمال مغناطیسی مشخص می گردد. (Magnetic North)محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

میل مغناطیسی (انحراف زاویه با شمال جغرافیایی):

 

 

محور مغناطیسی زمین با محور جغرافیایی آن (محور چرخش زمین) به طور کامل موازی نیست. در نتیجه خوانده ی یک قطب نما تا حدودی از شمال جغرافیایی انحراف دارد. این انحراف که با مکان تغییر می کند وردش مغناطیسی یا میل مغناطیسی نامیده می شود

 

 

میل مغناطیسی، در هر نقطه از زمین، زاویه بین شمال حقیقی 

 

 

 در آن نقطه است؛ یعنی زاویهٔ بین سمتی که عقربهٔ قطب‌نما نشان می‌دهد، و سمت شمال جغرافیایی. برخی از منابع مختلف میل مغناطیسی را «وردش مغناطیسی» هم می‌نامند که درست است. برخی هم به اشتباه آن را انحراف مغناطیسی گفته‌اند، ولی این واژه، برای  انحراف ناچیز عقربهٔ قطب‌نما در اثر عوامل محیطی (مانند وسایل آهنی و منابع الکتریکی و غیره) است و هیچ ارتباطی با زاویه میل مغناطیسی در یک محل ندارد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

میل مغناطیسی با موقعیت، زمان (سالانه و روزانه)، ناهنجاری‌های مغناطیسی محلی، ارتفاع (جزئی و قابل  صرف نظر) و فعالیت‌های مغناطیسی خورشید تغییر می‌کند. میل مغناطیسی در طول خطوطی &mdash؛ که  اصطلاحاً خطوط هم ارز∗  نامیده می‌شوند &mdash؛ ثابت است. خط فرضی با میل مغناطیسی صفر درجه در حال حاضر از غرب خلیج هودسن، دریاچه سوپریور، دریاچه میشیگان و فلوریدا عبور می‌کند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

پس لزوماً جهت عقربه قطب نما به سمت شمال جغرافیایی نبوده و به مقدار انحراف آن نسبت به شمال جغرافیایی "زاویه انحراف" می‌گویند. به عنوان مثال، در شهر نیویورک زاویه (فعلی) انحراف حدود غرب است، به این معنی که عقربه قطب نما  غربِ شمال جغرافیایی را نشان می‌دهد.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

نکته جالب اینکه محل قطب شمال مغناطیسی ثابت نیست بلکه سال به سال حرکت می‌کند. به عنوان مثال محل فعلی آن حدود 770km شمال محل قبلی آن در سال 1904 است. به تغییر جهت عقربه قطب نما (در یک محل خاص) در  سال های مختلف توجه کنید.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

تفاوت شمال مغناطیسی با شمال جغرافیایی

 

 

این دو امتداد با یک زاویه که در هر مکان و زمان متاوفت است با هم اختلاف دارند و شمال جغرافیایی محور گردش زمین به دور خود است و شمال مغناطیسی محور آهنربایی زمین است که در قطب شمال و جنوب دو سر این امتداد کیلومترها از هم فاصله دارند در اشکال فوق و زیر می توانید مشاهده فرمایید.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

     

آزیموت:

 

 

سمت یا آزیموت (Az) : آزیموت یک امتداد مثل AB ، زاویه ای است که این امتداد در جهت عقربه های ساعت با نصف النهار نقطه A می سازد. چنانچه نصف النهار جغرافیایی مد نظر باشد ، سمت جغرافیایی و چنانچه نصف النهار مغناطیسی باشد ، آزیموت مغناطیسی است. (مقدار صفر تا 360 درجه)محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

زاویه زنیتی:

 

 

 

 

 

 

 

 

      

 

 

 

 

زاویه زنیتی زاویه ایست که امتداد مورد نظر با راستای زنیتی (امتداد شاغولی) در جهت حرکت عقربه های ساعت میسازد. این زاویه بر روی صفحه قائم اندازه گیری می شود.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

شمال شبکه:

 

 

امتداد خطوط عمودی روی نقشه را در جهت بالا شمال شبکه می گویند و با علامت GN مشخص می گردد. Grid North

 

 

شمال شبکه ، شمال N به طور فرضی برای جهت گیری ، در روی نقشه امتداد محور y را شمال شبکه در نظر می گیریم.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

   

تفاوت شمال شبکه با شمال جغرافیایی :

 

 

در واقع شمال شبکه با شمال جغرافیایی این تفاوت را دارد که شمال شبکه محلی است یعنی در نقطه A  بر هم منطبق هستند اما  امتداد جغرافیایی تا قطب ادامه دارد و شمال شبکه تا نقطه B  که محلی است ادامه می بابد و طول بسیار کوتاهی دارد پس  اگر امتداد AB  را در نظر بگیریم این امتداد محدود است اما نصف النهار تا قطب ادامه پیدا می کند و تفاوت این دو شبیه تفاوت آزیموت با ژیزمان است که آزیموت و ژیزمان زاویه هستند و شمال شبکه و شمال جغرافیایی امتداد هستند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

شبکه بندی نقشه:

 

 

در موقع ترسیم نقشه و برای اینکه فاصله ، سمت و سطح نقشه بهتر مشخص و قابل درک گردد کاغذ نقشه را شبکه بندی می نمایند.   فواصل شبکه بندی بر حسب مقیاس نقشه متفاوت است در نقشه های بزرگ مقیاس (نقشه هایی که مقیاس آنها 1000/1 تا 2000/11 باشد) فواصل شبکه بندی را 10 سانتی متر اختیار می کنند.از این شبکه بندی استفاده دیگری نیز می شود بدین ترتیب که اگر یکی از امتدادهای شبکه بندی را منطبق بر شمال حقیقی یا مغناطیسی فرض کنیم جهت دیگر شبکه بر امتداد شرقی ، غربی منطبق خواهد شد و در این صورت می توانیم مختصات نقاط مختلف را روی نقشه نسبت به دو محور عمود بر هم که یکی جهت شمال و دیگری جهت عمود بر آن را مشخص می کند تعیین کنیم.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

باید توجه داشته باشیم که قطب شمال مغناطیسی حدود چند درجه با شمال حقیقی اختلاف دارد، که چنانچه از نقشه استفاده می کنیم باید مقدار اختلاف آن را در نقشه تاثیر دهیم. معمولا این اختلاف را در نقشه های دقیق مشخص کرده اند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

رابطه آزیموت و ژیزمان با استفاده از تقارب نصف النهاری تعیین می شود.

 

 

 تقارب نصف النهاری :

 

 

با علم به اینکه نصف النهارات همگی در قطب متقارب اند، بنابراین اگر نصف النهار مرکزی منطقه را به عنوان شمال شبکه انتخاب کنیم، در نقطه ای مثل B تصویر نصف النهار محل با شمال شبکه (تصویر نصف النهار مرکزی) موازی نیست و با آن زاویه ای می سازد مثل γ که به آن تقارب نصف النهاری می گویند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

Az = G ± g

 

 

به دلیل اعوجاج ایجاد شده توسط سیستمهای تصویر ، اندازه گیری جهت بر روی نقشه مشکل است.هر چند که این اعوجاج بر روی نقشه های با مقیاس بزرگتر از 1:125000 ناچیز است . جهت معمولاً نسبت به موقعیت قطب شمال یا جنوب جغرافیایی سنجیده می شود که اصطلاحاً در این حالت گفته می شود که امتداد نسبت به شمال یا جنوب حقیقی سنجیده شده است. قطبهای مغناطیسی نیز می توانند برای اندازه گیری جهت به کار روند.هر چند که این نقاط بر روی زمین در مکانی متفاوت با شمال و جنوب جغرافیایی قرار گرفته اند. قطب شمال مغناطیسی زمین در °78.3 شمالی و °104.0 غربی در نزدیکی جزیره ی Ellef Ringnes کانادا و قطب جنوب مغناطیسی در °65 جنوبی و °139 شرقی در Commonwealth Day جنوبگان واقع شده اند. قطبهای مغناطیسی در طول زمان ثابت نبوده و با گذشت زمان موقعیت مکانی شان تغییر می کند.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

 

 

 

 

 

 

ژیزمان:

 

 

عبارت است از زاویه ای که هر امتداد مثل AB  با امتداد شمال شبکه یا محور  Y   در جهت  عقربه های ساعت می سازد را ژیزمان می نامند

 

 

 

تفاوت آزیموت و ژیزمان:

 

 

 

 

 

تفاوت این است که هر نقطه روی زمین ،روی یک نصف النهار قرار گرفته است،که مبدا آزیموت مماس برنصف النهارات است که همان شمال جغرافیایی است و آزیموت زاویه بین این مماس و امتداد مورد نظر است مثل امتدادAB و اما مبدا ژیزمان شمال شبکه است که همان امتداد محورYها می باشد مبدا آزیموتها متقاربند چرا چون که همه نصف النهارها در یک نقطه قطب شمال و جنوب به هم می رسند اما مبدا ژیزمانها با هم موازی هستند ژیزمان معکوس یک امتداد برابر است با Gab=Gba-+180 اما در آزیموت اینطور نیست.محمد باقر ابراهیمی (ارسنجانی)

 

 

آزیموت= ژیزمان امتداد + زاویه انحراف یا میل

 

 

 

به شکل زیر توجه فرمایید نصف النهارها متقاربند

 

 

 

مرور دیگر مطالب این صفحه

 

 

جهت هر گونه راهنمایی نقشه برداری اجرایی و سیویل تری دی ویا مشکل پیش آمده در دانلود با شماره 09177285057 از طریق واتساپ پیام ارسال نمایید. راهنمایی و همکاری در انجام کلیه کارهای نقشه برداری محوله به شما درصورتیکه در نقشه برداری اجرایی با مشکل مواجه شدید با بنده تماس تلفنی حاصل فرمایید. هرگونه راهنمایی و یا همکاری در کارهای نقشه برداری نظیرانجام کارهای محوله به بنده مثل محاسبه احجام ، پیاده نمودن نقشه ها و غیره در صورت صرف وقت غیر معمول هزینه دریافت می گردد.